Choroby powodowane przez grzyby z królestwa Fungi, gromady Ascomycota, rzędu Pleosporales, rodziny Pleosporaceae
Słownik niezrozumiałych pojęć tutaj
Wprowadzenie
Przedstawiciele rodziny Pleosporaceae tworzą grubościenne owocniki przypominające perytecja lub kleistotecja o kształcie zbliżonym do kuli. Są one zanurzone w tkance rośliny gospodarza lub wzniesione ponad jej powierzchnię i otwierają się przez dobrze rozwinięte, lizygeniczne ujście, które jest czasami pokryte włoskami lub szczecinami. Peridium owocników zwykle jest grube i zawiera wiele warstw dużych, grubościennych, pseudoparenchymatycznych komórek. Tkanka wewnątrzowocnikowa zawiera komórkowate pseudoparafizy. Worki są mniej więcej cylindryczne i fisitunikowe, tj. dwuścienne ze ścianą wewnętrzną często pogrubioną przy ujściu. Askospory są brunatne i mają przegrody, czasami są murkowate. Są one często otoczone żelatynowym płaszczem. Stadia mitomorficzne tej grupy grzybów reprezentują strzępczaki. Grzyby z rodziny Pleosporaceae są saprotrofami lub nekrotrofami na liściach i pędach roślin.
Patogenami rodziny Pleosporaceae o największym znaczeniu gospodarczym są:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
Zamieranie wschodów i młodych roślin zbóż i traw (Cochliobolus sativus), góra, od lewej: plamistość liści (1), zgorzel korzeni i podstawy źdźbbeł (2, 3); dół: plamistość liścia |
 |
 |
Pasiastość liści jęczmienia (Pyrenophora graminea) , od lewej: objawy na liściach (1a) i kłosie (1b), trzonki konidialne (1c), zarodniki konidialne (1d), pasiastość liścia (2) |
 |
 |
 |
Plamistości siatkowej jęczmienia (Pyrenophora teres), od lewej: plamistość liści (1, 2) |
Chociaż nie poznano ich stadium mejomorficznego, innymi uznawanymi przedstawicielami rodziny Pleosporaceae są:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Alternaria alternata, sprawca czerni różnych roślin, od lewej: w 5- (1) i 10-dniowych kulturach agarowych (2), zarodniki konidialne (konidia) i trzonki konidialne (konidiofory; 3-6) |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Czerń krzyżowych (Alternaria brassicae), od lewej: plamistość liści (1-3) i łuszczyn rzepaku (4), zarodniki konidialne (konidia; 5-7) |
 |
 |
 |
Alternaria radicina, sprawca alternariozy marchwi, od lewej: zarodniki konidialne (konidia) i trzonki konidialne (konidiofory; 1-3) |
 |
 |
 |
 |
 |
Alternariozy ziemniaka i pomidora (Alternaria solani), od lewej: plamistość liści (1, 2), zgnilizna pomidora (3), zarodniki konidialne (konidia; 4, 5) |
Wśród wymienionych wyżej organizmów znajdują się:
|
a) grzyb saprotroficzne i wtórny pasożyt, tj.: |
|
|
|
| b) grzyby nie będące saprotrofami, ale funkcjonujące jako główne pasożyty: | |
|
Wtórne pasożyty są grzybami powszechnie występującymi w populacjach saprotroficznych drobnoustrojów wszystkich organów roślin. Często pełnią one rolę organizmów buforujących mikroorganizmy patogeniczne. Stają się one pasożytami organów zamierających lub uszkodzonych. Występują one w szczególnie dużym nasileniu na znekrotyzowanych lub martwych tkankach wcześniej porażonych patogenami głównymi.
Objawami zainfekowanych liści roślin przez Alternaria spp. są oliwkowe plamistości z koncentrycznymi pierścieniami o zmniejszającej się średnicy w kierunku środka plam. Plamy te są często otoczone jasnożółtą aureolą (przejaśnieniem). Alternaria spp. również mogą powodować gnicie owoców.
Wymienione wyżej patogeny występują głównie w stadiach mitomorficznych.
Rozpatrywane patogeny z rodziny Pleosporaceae zasiedlają glebę, rośliny, resztki porażonych roślin, pędy i nasiona.
Grzybom tym sprzyjają deszczowe lub wilgotne i ciepłe (18-32oC) dni.
Uwzględnione patogeny z rodziny Pleosporaceae rozprzestrzeniają się głównie przez ich zarodniki lub grzybnie stadium mitomorficznego znajdujące się na lub w nasionach, resztkach porażonych roślin lub ścierni, kroplach deszczu oraz wraz z prądami powietrza, owadami, narzędziami itp. W Polsce nie stwierdzono jeszcze obecności Pyrenophora graminea, tj. stadium mejomorficznego Drechslera graminea.
Miejscem zimowania grzybów z rodziny Pleosporaceae są gleba, węzły krzewienia lub korzenie [Cochliobolus sativus (Bipolaris sorokiniana), Pleospora björlingii (Phoma betae), P. medicaginis var. pinodella], bulwy (A. solani), resztki roślin i ścierń [Alternaria spp., C. sativus (Drechslera sorokinianum), Pyrenophora teres (Drechslera teres), Pleospora björlingii (Phoma betae)], nasiona (Alternaria spp., Drechslera sorokinianum, Drechslera graminea, Drechslera teres, Pleospora björlingii), sadzonki (A. dianthi, A. dianthicola) i owoce pomidora (A. solani).
Szkodliwość patogenów z rodziny Pleosporaceae wynika z wywoływania przez nie zgorzeli przed- i powschodowej, uszkadzania węzłów krzewienia i korzeni (Cochliobolus sativus, Pleospora björlingii) oraz bulw (A. solani), uszkadzania powierzchni transpiracyjnej i fotosyntetycznej roślin, kwiatów i łuszczyn rzepaku oraz rzepiku, jak również róż kalafiora, korzeni rzepy (A. alternata, A. brassicae, A. brassicicola) i owoców pomidora (A. solani) oraz zmniejszania cech jakościowych i ilościowych nasion (Alternaria spp., C. sativus, Pyrenophora graminea, P. teres).
Ochrona roślin przed patogenami z rodziny Pleosporaceae obejmuje (1) uprawianie odmian odpornych, (2) używanie materiału siewnego wolnego od patogenów, (3) wcześniejsze wysiewanie zbóż ozimych i późniejsze zbóż jarych, (4) stosowanie zmianowania z roślinami nie będącymi gospodarzami tych grzybów, (5) stosowanie właściwego nawożenia, (6) głębokie przyorywanie resztek porażonych roślin i (7) zaprawianie nasion lub opryskiwanie roślin fungicydami zawierającymi benomyl, chlorotalonil, flutriafol, fuberidazol, imazalil, karbendazym, mankozeb, prochloraz, propikonazol, pyrozofos, tebukonazol i triadimenol.
Cel ćwiczenia
1. |
Poznanie objawów chorobowych zgorzeli siewek buraka. |
2. |
Poznanie objawów chorobowych jęczmienia porażonego przez Cochliobolus sativus, sprawcę zamierania wschodów i młodych roślin zbóż i traw. |
3. |
Poznanie objawów chorobowych liści jęczmienia porażonych przez Pyrenophora graminea i P. teres, sprawców odpowiednio pasiastość liści i plamistość siatkową jęczmienia. |
4. |
Poznanie morfologii zarodników Drechslera sorokinianum. |
5. |
Poznanie objawów chorobowych roślin wywołanych przyczynami czerni krzyżowych, alternariozy ziemniaka i pomidora oraz goździków. |
6. |
Poznanie morfologii Alternaria sp. |
Materiał
Atlas chorób zbóż i traw, roślin okopowych, drzew i krzewów owocowych oraz roślin krzyżowych i warzyw. Siewki buraka z objawami zgorzeli siewek. Liście jęczmienia z objawami porażenia przez Drechslera graminea i D. teres, sprawców odpowiednio pasiastości liści i plamistości siatkowej jęczmienia. Materiał zielnikowy z objawami czerni krzyżowych, alternariozy ziemniaka i pomidora oraz goździków i winorośli. Zawiesina kwasu mlekowego ze stadium mitomorficznym Cochliobolus sativus, tj. Bipolaris sorokiniana. Kultury kolonii Alternaria sp. Opłuczyny z liści kapusty i innych roślin porażonych przez Alternaria spp.
Ćwiczenie
1. |
Wykorzystując atlas chorób roślin okopowych i materiał zielnikowy sporządź opis diagnostyczny zgorzeli siewek buraka. |
2. |
Korzystając z atlasu chorób zbóż i traw zapoznaj się z objawami chorobowymi roślin zbożowych porażonych przez Cochliobolus sativus, sprawcę zamierania wschodów i młodych roślin zbóż i traw. |
3. |
Wykorzystując atlas chorób zbóż i traw oraz materiał zielnikowy, narysuj i opisz objawy chorobowe towarzyszące liściom porażonym przez sprawcę pasiastości liści jęczmienia. Widoczne wydłużone pasy są skutkiem systemicznego porażenia roślin przez Drechslera graminea, stadium mitomorficzne. |
4. |
Przygotuj preparat mikroskopowy z zawiesiny kwasu mlekowego z trzonkami i zarodnikami Bipolaris sorokiniana. Narysuj i opisz cechy morfologiczne tych trzonków i zarodników. Określ barwę, kształt i obecność przegród. |
5. |
W oparciu o atlasy chorób roślin krzyżowych, okopowych, warzyw i innych roślin narysuj i opisz objawy makroskopowe towarzyszące roślinom porażonym przyczynami czerni krzyżowych, alternariozy ziemniaka i pomidora oraz innych roślin. Zwróć uwagę na kształt, zabarwienie i strukturę plam oraz na obecność jasno zabarwionej otoczki wokół plam. Oglądając materiał zielnikowy pod mikroskopem stereoskopowym zauważ, że plamy są koncentrycznie strefowane. |
6. |
Przygotuj preparat mikroskopowy z opłuczyn liści kapusty lub innych roślin porażonych przez grzyby z rodzaju Alternaria. Narysuj i opisz cechy morfologiczne widzianych rodzajów zarodników (mitospor). Zwróć uwagę na ich zabarwienie, kształt i długość, obecność ścian poprzecznych i podłużnych oraz otworu w komórce wierzchołkowej; oceń długość i zabarwienie trzonka. Na podstawie literatury i po zidentyfikowaniu gatunku rośliny określ przynależność gatunkową posiadanych rodzajów zarodników. |
7. |
Wykorzystując internet i/lub aktualne Zalecenia Ochrony Roślin uzupełnij brakujące dane w tabeli podanej niżej. |
Choroba |
Nazwa środka |
Sposób działania [kontaktowy, interwencyjny (wgłębny), |
Dawka/ha |
Toksyczność |
Karencja |
Substancja czynna |
Rodzaj zakłócanego procesu życiowego |
Uwagi (zalecany sposób stosowania, przeciwskazania, ED50, LD50, ect.) |
Alternariozy (Alternaria spp.) |
Pytania
1. |
Poza Pleospora björlingii (Phoma betae), jakie inne grzyby mogą wywoływać zgorzel siewek buraka? |
2. |
Dlaczego stadium mitomorficzne Cochliobolus sativus, tj. Bipolaris sorokiniana, należy do najgroźniejszych patogenów młodych roślin zbóż i traw? Rozwiązując ten problem zwróć uwagę na wielkość progu infekcyjnego wymaganego przez tego patogena i porównaj go z progiem infekcyjnym innych czynników chorobotwórczych, np. wirusów, bakterii i grzybów z rodzaju Fusarium. |
3. |
Jakie są różnice w sposobie zimowania sprawców pasiastości liści i plamistości siatkowej jęczmienia? |
4. |
Jakie warunki sprzyjają dokonaniu infekcji jęczmienia przez sprawców pasiastości liści i plamistości siatkowej jęczmienia? |
5. |
Który z wymienionych grzybów: Cochliobolus sativus, Drechslera graminea, czy D. teres wywołują w roślinach jęczmienia infekcję systemiczną? |
6. |
Jak najskuteczniej chronić rośliny jęczmienia przed Cochliobolus sativus, Drechslera graminea i D. teres? |
7. |
Dlaczego miejsca porażenia organów roślin przez grzyby z rodzaju Alternaria są ciemno zabarwione? |
8. |
Z jakiego powodu ciemne plamy, będące następstwem porażenia roślin grzybami z rodzaju Alternaria, są zwykle otoczone jasną obwódką? |
9. |
Czy Alternaria spp. są grzybami toksynotwórczymi? Czy wytwarzane toksyny są specyficzne względem rośliny gospodarza danego gatunku z rodzaju Alternaria? Które z toksyn Alternaria spp. są specyficzne, a które nie wykazują tej własności? |
10. |
Dlaczego spełnienie postulatów Kocha jest bardzo istotnym przedsięwzięciem pozwalającym określić przyczynę pierwotną objawów chorobowych, którym towarzyszy Alternaria alternata? |
11. |
Opracuj program ochrony roślin przed sprawcami czerni krzyżowych, alternarioz ziemniaka i pomidora oraz goździków. W opracowaniu wyróżnij metody niechemiczne i chemiczne. Podaj nazwy użytkowe i chemiczne oraz dawki oraz terminy stosowania zaproponowanych fungicydów. |
Literatura
http://en.wikipedia.org/wiki/Cochliobolus_sativus
http://compendium.bayercropscience.com/BAYER/CropScience/CropCompendium/BCSCropComp.nsf/id/Cochliobolus_sativus.htm?open&ccm=200020
http://www.agroatlas.ru/en/content/diseases/Hordei/Hordei_Pyrenophora_teres/